Mời qúy vị đọc và tùy nghi nhận định.

Cuộc phiêu lưu của Putin tại Syria

Ngô Nhân Dụng

Ông Vladimir Putin, tổng thống Nga mới mừng sinh nhật 63 tuổi trong không khí huy hoàng, chỉ thua ông Stalin đời xưa. Ông đã ra sân đánh hockey cùng với những nhà tỷ phú tay chân và các cầu thủ hạng nhất nước Nga và thế giới; đội ông thắng 15-10! Chính ông đã làm bàn bảy, tám lần chắc vì không đối thủ nào dám chặn đường banh của ông! Một nhạc sĩ Nga tung ra đĩa video mới, với bài đồng ca chính: “Bạn thân nhất của tôi là Tổng Thống Putin!” Một họa sĩ triển lãm những bức tranh vẽ chân dung Putin, so sánh ông với những danh nhân lịch sử, như Che Guevara, họa sĩ Salvador Dali, và Ðại Ðế Hy Lạp Alexander! Dân Nga vẫn ủng hộ ông Putin, với tỷ lệ 84%, kể từ khi ông chiếm bán đảo Crimea đầu năm 2014. Trong ngày sinh nhật của ông năm nay, Hải Quân Nga đã bắn hỏa tiễn từ biển Caspian ở Nga vượt 1,500 cây số sang tận xứ Syria đánh quân nổi dậy IS, bay qua Iran và Iraq!

Ở nước ngoài, dân theo giáo phái Shi A tại Iraq hoan hô ông Putin không khác gì dân Nga. Phái Shia chiếm đa số ở Iraq và họ đang kiểm soát chính quyền sau khi Mỹ lật đổ chế độ Hussein. Ông Putin đang đánh lực lượng IS (gọi là Daesh trong tiếng Á Rập) ở Syria, là những người theo phái Sun Ni đang muốn chiếm cả hai nước Iraq và Syria lập một quốc gia Hồi Giáo mới. Nhiều người Iraq đang truyền nhau giả thuyết kể rằng bố ông Putin chính là người Iraq theo đạo Shi A! Ông cụ tên là “Abu Tin,” làm nghề bán sung (tin là quả sung, trong tiếng Á rập). Cụ di cư sang Nga, đổi Abu Tin thành Putin, lấy một cô vợ tóc vàng rồi đẻ con đặt tên là Abdulamir, đọc lối Nga thành ra Vladimir! Lãnh tụ người Shia ở Quốc Hội Iraq ngỏ ý nên mời ông Putin giúp đánh quân IS (Daesh) ở Iraq sau khi máy bay Mỹ thả bom mấy năm nay rồi vẫn chưa tiêu diệt hết được!

Ông Putin đã đánh bom quân Daesh tại Syria để bảo vệ chính quyền Bashar Assad đang lâm nguy, nhưng không đụng tới quân IS ở Iraq. Putin phải can thiệp vì căn cứ Hải Quân Nga duy nhất ở miền nước ấm trên bờ biển Syria. Muốn hiểu tại sao Vladimir Putin sốt ruột, phải đem máy bay, hỏa tiễn đến trực tiếp giúp Assad, cần nhìn lại thời gian trước đây bốn, năm năm. Lúc đó Syria là một quốc gia cô lập, được Nga và Iran bảo trợ. Mỹ và các nước Châu Âu không có ảnh hưởng nào trên chính quyền Assad.

Cha con ông Assad là khách hàng được Nga cung cấp vũ khí, Nga được đặt căn cứ hải quân tại Tartus, bên bờ Ðịa Trung Hải. Chính quyền Assad cũng là đồng minh tự nhiên của Iran vì cả hai đều thuộc phái Shi A, khối tín đồ Hồi Giáo thế giới do Iran lãnh đạo.

Từ bốn năm nay, Syria trở thành bãi chiến trường giữa ba phe: chính quyền Bashar al-Assad, lực lượng IS, và các nhóm nổi dậy khác. Các nhóm này được các nước chung quanh như Á Rập Saudi, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ tiếp viện và tài trợ, có máy bay Mỹ giúp. Từ giữa năm 2015, các quân lực của chính quyền Assad thua liên tiếp, nhà độc tài sắp bị lật đổ. Iran đã gửi hàng ngàn quân sang giúp Assad, một vị tướng Iran đã tử trận ở Syria. Tổ chức Hizbollah của những tín đồ Shi A thiểu số ở Lebanon được Iran trang bị đã đưa quân qua giúp Assad. Tất cả các nhóm chống Assad đều theo phái Sun Ni.

Chính quyền Iran đã thúc đẩy ông Putin đem thêm máy bay, xe tăng và trọng pháo vào Syria để cứu  người đồng đạo. Bản tin AP trong tuần này tiết lộ Tướng Qassem Soleimani, vị tướng cầm đầu đạo quân Quds của Iran đã sang Nga nói chuyện với ông Putin suốt ba giờ, trong Tháng Tám vừa qua. Tướng Soleimani dùng bản đồ và hình ảnh chứng minh cho ông Putin thấy rằng nếu quân IS tiếp tục thắng thế, không bao lâu nữa đạo quân Hồi Giáo Sun Ni cực đoan này sẽ đến sát biên thùy nước Nga khi quân đội của Assad tan hàng! Chính quyền Iraq đã được Iran thông báo về chuyến đi của Tướng Soleimani, chính quyền Mỹ trong vai trò bảo hộ chắc chắn phải nhận được tin tức này, do đó các nước Á Rập và Châu Âu đồng minh của Mỹ cũng đã biết trước hành động can thiệp của ông Putin.

Tại sao Nga phải lo ngại trước viễn tượng quân IS thắng thế? Bởi vì từ biên giới Nga đi về phía Bắc có các nước nhỏ theo Hồi Giáo nằm trong liên bang Nga, thuộc vùng Caucasus. Chính phủ Putin đã phải đàn áp phong trào Hồi Giáo nổi dậy tại Cộng Hòa Chechnya, không thể nào làm ngơ trước mối nguy đạo quân IS quá khích cực đoan hơn đang tới ngưỡng cửa.

Nhưng chắc ông Putin cũng biết can thiệp vào Syria là một ván bài gay go, không thể kéo dài. Một phần vì kinh tế Nga đang suy yếu, phần khác vì kinh nghiệm sa lầy của Liên Xô ở A Afghanistan từ gần 30 năm trước.

Kinh tế Nga tiếp tục xuống dốc vì giá dầu lửa xuống thấp, bán dầu khí là nguồn ngoại tệ lớn nhất của Nga. Mỹ và các nước Châu Âu tiếp tục cấm vận vì Putin chiếm Crimea và gây loạn ở phía Ðông nước Ukraine. Ðồng tiền Nga đã mất một nửa giá trị. Số tiền đầu tư và tiêu thụ đều giảm, số sản xuất xuống. Trong năm tháng đầu năm 2015, số tiền vay để mua nhà đã giảm bớt 40% so với năm trước. Trong Tháng Sáu vừa qua, số xe hơi bán đã giảm 30%. Kinh tế Nga sẽ giảm bớt ít nhất 3% trong năm 2015. Với số ngoại tệ dự trữ 200 tỷ Mỹ kim đang đốt dần dần ông Putin sẽ không đủ vốn để đánh một canh bạc lớn. Tướng David Petraeus, cựu chỉ huy quân Mỹ ở Iraq và Afghanistan điều trần tại Quốc Hội Mỹ, đoán rằng ông Putin có thể tiếp tục can thiệp tại các nước Ukraine, Belarus, Moldova, Syria, Georgia nhiều nhất là hai năm! Trong khi đó, một đại biểu Quốc Hội Nga thân cận với Putin đoán rằng cuộc can thiệp vào Syria chỉ kéo dài mấy tháng. Hiện nay dư luận dân Nga chống việc can thiệp vào Syria (hơn 60%). Ông Putin đang đưa những toán “quân tình nguyện” do chính quyền Chechnya thân Nga cung cấp sang Syria, gồm những người cũng theo Hồi Giáo. Một nhóm“quân tình nguyện” khác sẵn sàng qua Syria chiến đấu là những người theo Nga nổi dậy ở miền Ðông nước Ukraine. Cuộc đình chiến đang tiến hành khiến nhiều tay trong cánh quân này “thất nghiệp.” Nếu không muốn trở về đời sống thường dân tẻ nhạt, họ sẽ tình nguyện sang Syria!

Bài học Afghanistan vẫn còn sâu đậm trong ký ức dân Nga. Liên Xô đã đem quân vào xứ này để bảo vệ một chính quyền cộng sản, nhưng bị sa lầy vì dân Afghanistan nổi dậy chống quân xâm lược. Khi tinh thần chiến đấu tan rã, quân Nga phải rút về, một hậu quả là sau đó chính quyền Xô Viết sụp đổ. Nếu ông Putin dấn chân vào Syria và Iraq thì miền này có thể sẽ là một bãi đầm lầy không khác gì Afghanistan.

Tại Syria không phải chỉ có một nhóm nổi lên chống chính quyền Assad mà còn nhiều phe phái khác. Sau khi Nga bắt đầu đánh bom, tổ chức Liên Minh Dân Tộc Syria, vừa chống chính quyền Assad vừa đánh quân IS đã tố cáo máy bay Nga tấn công cả các lực lượng không thuộc quân IS nhưng chống Assad, để bảo vệ nhà độc tài tàn bạo này. Ngày 6 Tháng Mười, đại diện 41 nhóm trong liên minh này đã tuyên bố họ sẵn sàng chiến đấu chống cự và sẽ đánh bại quân Nga. Cùng lúc đó, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã tố cáo máy bay Nga xâm phạm lãnh thổ nước họ. Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát đường eo biển nối Hắc Hải qua Ðịa Trung Hải, con đường thiết yếu để Nga tiếp tế cho căn cứ Hải Quân Tartus ở bờ biển Syria.

Ðiều nguy hiểm nhất cho ông Putin là cả thế giới Hồi Giáo theo phái Sun Ni sẽ coi Nga là kẻ thù vì cấu kết với Iran và phái Shi A. Những phong trào quá khích từ nay sẽ tấn công vào Nga thay vì chỉ nhắm vào nước Mỹ; mà nước Nga thì nằm ngay bên cạnh họ. Trong năm 2015, chính phủ nhiều nước Hồi Giáo vùng Trung Á, trước năm 1990 vẫn nằm trong Liên Bang Xô Viết, đã báo động nhiều thanh niên xứ họ đã lên đường sang Iraq và Syria gia nhập quân IS! Ông Putin không thể vui mừng khi được nhiều người Iraq hoan hô, coi ông là một tín đồ Shi A chính hiệu! Càng nhiều người hoan hô thì khối tín đồ Sun Ni chiếm đa số khắp nơi càng coi Putin là tử thù!

Ông Putin can thiệp vào Syria để có mặt trong một cuộc đàm phán giữa các phe phái về một giải pháp chính trị cho xứ này, sau khi 250,000 người đã chết và 10 triệu người phải chạy loạn và tị nạn sang các nước khác. Khi nào có được một thỏa hiệp, Nga không cần bỏ bom nữa. Nhưng bao giờ thì các phe phái có thể ngồi xuống thảo luận với nhau?

Theo tình hình hiện nay thì viễn tượng đó còn xa vời. Lực lượng IS chắc chắn không bao giờ ngồi xuống nói chuyện với bất cứ ai; mà cũng không ai muốn nói chuyện với họ. Các lực lượng thuộc Liên Minh Dân Tộc Syria cũng không đoàn kết đủ với nhau để có một lập trường chung. Những nhóm tham chiến chống chính quyền Assad nhưng không được các nước Á Rập trong vùng chấp nhận như Mặt trận Nusra, hậu thân của Qaeda, sẽ khó được mời ngồi vào bàn hội nghị. Các nước Á Rập và Thổ Nhĩ Kỳ đều đòi phải lật đổ Assad, trong khi Nga và Iran muốn bảo vệ ông ta, bao giờ họ mới mặc cả xong để thỏa hiệp?

Cho nên cuộc phiêu lưu của ông Putin vào vùng đất Trung Ðông Hồi Giáo sẽ còn kéo dài, cho đến khi kinh tế Nga kiệt sức. Chính phủ Mỹ có thể dửng dưng đứng ngoài chờ rất nhiều năm nữa cũng không cần một giải pháp nào cho nước Syria. Mỹ đang cho máy bay giúp các đạo quân được Saudi, Qatar hoặc Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ và quân Kurds, với chi phí không cao lắm. Mỹ cũng kêu gọi lật đổ Assad để làm vừa lòng các nước Á Rập khác, nhưng chính quyền Mỹ không thiết tha lật đổ Assad ngay bằng bất cứ giá nào. Một chính quyền khác lên thay chỗ Assad có thể cũng chống Mỹ không khác gì Assad! Mỹ không cần thêm căn cứ quân sự, mà vị trí nước Syria cũng không quan trọng gì, so với thế lực Mỹ có sẵn trong vùng này. Hơn nữa, nước Syria còn rối loạn thì các nước Á Rập và Iran đều phải bận tâm, đồng minh quan trọng nhất của Mỹ là Israel đỡ bị áp lực. Ông Putin xoay trở thế nào trên chiến trường Syria để khỏi bị sa lầy như Brezhnev tại Afghanistan trước đây 30 năm? Là một người khôn ngoan, ông ta phải quyết định trong năm, sáu tháng tới!